Komunikacja międzyludzka jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Istotę komunikowania stanowi przenoszenie różnych wiadomości, a także uczuć między ludźmi.
Komunikowanie zmierza do wywoływania u innych ludzi takich samych myśli, uczuć, jakie występują u tego, który przekazuje wiadomość.
Ma ono zatem dwa aspekty komunikacji:
1) Przenoszenie informacji
2) Kształtowanie relacji
Komunikowanie między ludźmi dokonuje się za pośrednictwem słów, a także poza słownych sygnałów.
W związku z komunikowaniem słownym konieczne jest zdawanie sobie sprawy z jego różnych ograniczeń:
- słowa nie wyrażają w pełni tego, co chcemy przekazać
- własny język tworzą przedstawiciele różnych zawodów, kultur, państw, stąd różne komplikacje w komunikowaniu.
Słowa przekazujemy przez:
- mówienie
- pisanie
- gestami rąk ( np. fonogesty )
- poprzez kontakt bezpośredni, a także za pomocą urządzeń technicznych (np. telefon, radio, telewizja, internet).
Komunikujemy się także za pomocą sygnałów pozawerbalnych, ich funkcje są różne:
- uzupełniają słowa
- wzmacniają je
- mogą zaprzeczać
- informują o uczuciach, cechach charakteru, o postawach człowieka
Należą do nich:
- różne rodzaje dźwięków wydawanych przez człowieka ( Należą do nich śmiech, płacz, pomrukiwanie, ton i siła głosu – szept, krzyk, szybkość i rytm wypowiedzi. Intonacja głosu wyraża emocje).
- różne rodzaje gestów i ruchów ciała (np. ruchy głową- schylanie, odwracanie twarzy, różne ruchy oczyma.
Znaczenie ma przyjmowanie pewnej postawy ciała np. przygarbienie, pochylenie, wyprostowanie)
- Wyraz twarzy i spojrzenie ( duże znaczenie ma globalny wyraz twarzy, jej mimika. Badania przeprowadzone w 14 krajach o zróżnicowanej kulturze wykazały, ze wszyscy ludzie z jednakowym wyrazem twarzy sygnalizują takie same treści: smutek, radość, zaskoczenie, lęk, gniew, zadowolenie.
- Dotyk ( Komunikowanie przez dotykanie wyraża postawę bliskości. Dotyk ma szczególne znaczenie dla niemowląt, małych dzieci. Pozbawienie dziecka tego kontaktu wywołuje niepokój, w ciągu dłuższego czasu zaś – poczucie bezradności. Z wiekiem człowiek wdrażany jest do określonych zachowań społecznych – wprowadzają one wiele ograniczeń w tej sprawie).
Komunikujemy się także: wyglądem zewnętrznym, uczesaniem, ubraniem, kolorem skóry, a nawet masą ciała.
Komunikujemy się: czerwienieniem, zblednięciem, poceniem.
Możemy się zatem komunikować także wtedy, gdy nic nie mówimy.
O znaczeniu sygnałów pozawerbalnych w komunikacji mówią wyniki badań, w których stwierdzono, iż w przenoszeniu uczuć znaczenie mają:
- słowa – 7%
- właściwości mowy – 38%
- wyraz twarzy – 55%
W komunikowaniu ogólnie:
- 35% znaczenie mają słowa
- 65% - sygnały pozawerbalne.
WARUNKI DOBREJ KOMUNIKACJI:
- zapewnienie warunków wewnętrznych i zewnętrznych ( miejsce i mobilizacja własnej osoby)
- aktywne słuchanie
- potwierdzanie słowne i pozasłowne
- zadawanie pytań
- milczenie ( krótkie 5-10 s)
- podsumowywanie
- używanie zwrotu „JA”
- refleksja i dzielenie uczuć
- reagowanie na agresję
NIEWŁAŚCIWOŚCI I BŁĘDY W KOMUNIKACJI:
- bronienie się – zmęczenie
- doradzanie ( zbyt częste doradzanie w sposób kategoryczny)
- fałszywe zapewnianie ( sloganowe odezwanie – „ wszystko będzie dobrze”)
- ganienie – ty zawsze.., ty nigdy..
- głuche milczenie – nie podtrzymywanie rozmowy przez dłuższy czas
- moralizowanie
- niewłaściwe zadawanie pytań ( zadawanie wielu pytań naraz, dopytywanie )
- ocenianie ( jesteś zły ) – tu można przytoczyć staroindiańskie przysłowie: „ Aby można było ocenić drugiego człowieka, trzeba przejść przez góry i doliny, które on przejść musiał”.
- patronowanie – traktowanie kogoś z góry, używanie słów MY
- racjonalizowanie uczuć ( na wszystko z góry mamy wytłumaczenie)
- sugerowanie odpowiedzi
- zmienianie tematu
W kształtowaniu poprawnej komunikacji, relacji, uczuć dużo starań należy poświęcić pozyskiwaniu zaufania . Służy temu:
- wytworzenie klimatu ciepła, bliskości
- okazywanie dziecku bezwarunkowej akceptacji, szacunku
- zapewnienie mu potrzebnego oparcia fizycznego, psychicznego
- autentyczność ( prawdziwość, uczciwość)
- celowość zachowań ( odchodzenie od chaosu, rutyny)
- otwartość ( gotowość do wysłuchania, rozumienie, akceptacja)
- zdolność empatii ( zdolność ta rozwija się – mają na nią wpływ własne przeżycia).
PODSUMOWANIE
Wiedza na temat komunikowania pozwala na jej wykorzystanie do bardziej wnikliwego poznawania i rozumienia siebie oraz poznawania i rozumienia innych ludzi.
Wiedza ta uświadamia, że różne niewłaściwości komunikowania powodują zaburzenia myślenia, uczuć i działania, uwrażliwia, a równocześnie uświadamia, że np. maskowanie się bywa dość szybko rozszyfrowane i utrudnia bądź uniemożliwia kształtowanie pożądanych relacji.
Całkowicie inaczej odbierana jest wiadomość od osób przyjaznych, znaczących, niż od tych, którzy przejawiają wrogość, których nie znamy.
W komunikacji znaczenie mają :
- cechy fizyczne, psychiczne komunikujących się
- miejsce komunikacji np. obecność innych, ruch, hałas
- czas komunikacji – odpowiedni dla obu stron
- nastrój wewnętrzny ( np. wcześniejsze zdenerwowanie)
- odległość od siebie osób komunikujących ( np. zbyt blisko lub zbyt daleko).
Na gruncie pracy szkoły właściwa komunikacja potrzebna jest w wielu aspektach. Jest z pewnością skuteczna wtedy, gdy:
- występuje prawidłowa relacja nauczyciel – dziecko, komunikacja powinna być na wysokim poziomie – wysokim stopniu integracji z grupą dzieci, wysokim stopniu zaufania do nauczyciela
- zwraca się uwagę na rozwój języka dzieci nie tylko w aspekcie rozwoju mowy, ale i procesu komunikacji, nawiązywanie przyjaznych kontaktów miedzy wychowankami, sposób komunikowania, używany język,
- rodzice otrzymują jasne, wyczerpujące informacje na temat postępów i kłopotów swojego dziecka
- przepływ informacji od dyrektora do pracowników i odwrotnie jest skuteczny i efektywny
- są wypracowane zasady komunikacji wewnątszkolnej
- rodzice są traktowani podmiotowo, zachęcani do współpracy ze szkołą
- szkoły potrafią utrzymać dobry kontakt z przedstawicielami władzy lokalnej
- szkoły potrafią skutecznie o swoich sukcesach i problemach informować media oraz przedstawicieli lokalnej władzy
Dorosłym i dzieciom polecam edukacyjny 15-minutowy film „Język, gesty i słowa czyli jak porozumiewamy się” w oparciu o fragmenty opowieści „101 Dalmatyńczyków” (Walt Disney).
Opracowanie: psycholog mgr Natalia Leśniak, pedagog mgr Lucyna Ptak
|